İktidarın hararetli savunucularından biri, 2015 seçimlerinde
benim Ak Partiyi destekleyen bir yazımı öne sürerek bugünkü tavrımla arada bir
tezat göstermeye çalışmış.
O günkü Ak Partiyi, o günkü değerleri sebebiyle açıkça
desteklediğim doğrudur ve halen de bunda yanlış bir taraf bulmuyorum.
O zaman adaleti, hakkaniyeti, özgürlükleri, geniş halk kitlelerinin hukukunu ve demokrasiyi savunan bir Ak Parti vardı.
Bugün ise, o günden bu yana icraatlarıyla bu değerlerin oldukça uzağında bir duruşu sergilemiş olan, her türlü murakabeden kaçan, zinayı serbest bırakıp LGBT’yi meşrulaştıran, halk ile arasına duvarlar ören, mahut 15 Temmuz darbe teşebbüsünden sonra demokrasiyi güçlendireceği yerde kendi otoritesini takviye eden, yasama ve yargı erklerini fiilen etkisiz hale getirerek demokrasiyi tek adam rejimine çevirmiş bulunan, medyanın ezici çoğunluğunu kendi istikametinde tek ses haline getiren, seçim zamanlarında rakipleriyle eşit şartlarda yarışmayı büyüklüğüne yakıştıramayan, üstüne üstlük bir de rakipleri aleyhine kaset montajlayan bir parti ile karşı karşıyayız.
Oysa bu gibi özellikler eski zamanların Halk Partisine ait
özelliklerdi. Ve bu sebeple Halk Partisine karşı Ak Partiyi destekliyorduk.
Şimdi ise – siyasî bakımdan büyük bir riski de üstlenmek
pahasına – eski icraatlarından dolayı helâlleşme isteyen ve demokratik değerleri
savunan bir CHP var.
Üstüne üstlük, Bediüzzaman’ın eski Halkçılar ile beraber
iktidardan uzak tutmaya çalıştığı ırkçılar da bugün CHP’nin değil, AKP’nin
tarafında, yaman mı yaman bir iktidar ortağı!
Evet, “Bir işten maksat ne ise hüküm ona göredir” ve “Ezmanın
tagayyürü ile ahkâmın tagayyürü inkâr olunamaz” (Mecelle, Küllî Kaideler, madde
2 ve 39). Biz de, eski Ak Partiyi desteklememizi ve eski Halk Partisinden uzak
durmamızı gerektiren sebeplerin aynısına dayanarak bugün mevcut iktidarın
değişmesinde fayda görüyoruz. Günün birinde şartlar 2015 şartlarına dönerse, hükmün
de ona göre değişmesi söz konusu olabilir. Daha başka sebeplerle iktidarı destekleyenlere
gelince, bir kısmının kendi çıkarlarını bu iktidarın devamında gördükleri için,
diğer bir kısmının da isimlerden öteye geçerek uygulamalar arasındaki soyut
bağlantıları kurabilecek bir seviyede muhakeme yürütmeye önyargıları engel
olduğu için, iktidarı her ne pahasına olursa olsun desteklemeye devam etmeleri şaşılacak
bir durum değildir.
İlk Müslümanların var oluş mücadelesi amansız bir husumetin tasallutuna karşı verilmiş bir mücadele idi. Fakat kine kinle, nefrete nefretle, zulme zulümle mukabele edilerek verilmiş bir mücadele değildi. Eğer öyle olsaydı, kendileri de düşmanlarına benzemiş olurlar, bu ise nefret ve zulmün zaferi olurdu.
***
Boğuşma
ortamlarında ilk feda edilen şey, insanlığın ve İslâmın temel değerleri
olan ve toplumu ayakta tutan adalet,
hürriyet, merhamet, muhabbet, diğergâmlık, bağışlayıcılık gibi insanî
değerlerdir.
***
Kin ve nefretle
kitleleri harekete geçirebilir, size kin besleyen ve zulmedenlerle savaşabilir,
hattâ onları mağlûp edip size yaptıklarını burunlarından getirebilirsiniz. Ama sizin
sayenizde hayatiyetini koruyan ve biriken kinler ve nefretler bir gün nöbeti
sizden alıp başkalarına devreder ve feleğin çarkı yine eski yönünde dönmeye
devam eder; bu defa siz yine kin ve nefret biriktirme konumuna geçersiniz.
***
Kemalist anlayış
iktidarda iken dinî akımlar güçleniyor; din görüntüsü ardındaki baskıcı
anlayışın iktidarında ise Atatürk devrimlerine rağbet artıyor. Her iki halde de
iktidardaki güçlenmiyor, güç kaybediyor; baki kalan kin ve nefret oluyor ve bu
duygular Con Ahmet’in devridaim makinesi gibi kendi enerjisini üretiyor.
***
Nefret dilinin önü
alınması en zor hali, din diline dönüşmüş halidir. Gerçekte bu, şerrin hayır
kılığına bürünmüş şeklidir; kötülüğün her türü ve en şiddetli hali böylelikle
din üzerinden meşruiyet kazanır ve rağbet görür.
Temizlendikten ve sekiz rekât namaz kıldıktan sonra, evde
yiyecek bir şeyler olup olmadığını sordu.
“Var, ama sana sunmaktan utanırım,” dedi Ümmü Hani. “Sadece biraz
kuru ekmek kırıntısı var.”
Resulullah “Onları ufalayıp suya batır, yanında biraz da tuz
getir” buyurdu.
Suya batırılmış ekmek kırıntıları geldikten sonra,
Resulullah “Biraz da katık var mı?” diye sordu.
O gün Ümmü Hani’nin evinde katık olarak sadece sirke vardı.
“Getir” dedi Allah’ın elçisi.
Getirdiler. Ve Allah’ın elçisi “Sirke ne güzel katıktır!”
diyerek, ıslatılmış tuzlu ekmek kırıntıları ve sirkeden meydana gelen yemeğini
yedi.
O yemek, bir büyük fatihin zafer yemeği idi.
Mekke fethedilmiş, insanlar affedilmiş, Kâbe temizlenmiş,
kırılıp yakılan putların tozuna bulanan Allah’ın Resulü biraz soluklanarak
açlığını bastırmak için Ümmü Hani’nin evine uğramıştı.
Bir tarih yazılıyor, ama tarihi yazanlar farklı bir iş
yapmıyor, her günkü hayatlarını yaşıyordu.
Mekke’nin esir düşmüş ahalisine, fetih ordusunun
başkumandanı sordu:
“Şimdi size ne yapacağımı umuyorsunuz?”
Yıllardır yok etmeye çalıştıkları, işkencelerin her
türlüsünü uyguladıkları, mallarını gasp ettikleri, bu şehirde yaşayamaz hale
getirdikten başka gittikleri yerlerde de rahat bırakmadıkları insanlar, şimdi
onların efendisiydi. Ve kaderleri de, başkumandanlarının ağzından çıkacak bir
söze bağlıydı. Herhalde intikamlar alınacak, cezalar infaz edilecek, mallar
müsadere edilecek, her biri hayatının bundan sonraki kısmını bir köle veya
cariye olarak geçirmek üzere fatihlerden birine teslim edilecekti.
Fakat başkumandanın suali soruş tarzı, onların içinde bir
ümit uyandırdı. Muzaffer bir komutanın değil, kadim bir dostun sual soruşuydu
bu – ahlâkıyla, cömertliğiyle, vefasıyla, keremiyle tanıdıkları kadim bir
dostun.
“Sen ihsan ve kerem sahibi bir kardeşsin,” diye cevap
verdiler. “Biz senden ancak iyilik umar ve ‘İyilik yapacaksın’ deriz.”
Doğru söylediler. Çünkü onu tanıyorlardı. Âlemlere rahmet
olarak gönderilen, vatanına da rahmet müjdesiyle gelmişti ve bu müjdenin
üzerine intikam gölgesi düşürecek değildi. “Hepiniz serbestsiniz” dedi ve
herkesi güven içinde evlerine gönderdi. Oysa o evlerden birçoğu, Medine’ye
hicret etmek zorunda bırakılmış Müslümanlardan gasp edilen evlerdi.
Resulullahın biri annesi Amine’den, diğeri zevcesi Hatice’den kalan iki evi de
bunlar arasındaydı. Hiçbirine dokunulmadı. Sadece Ebu Süfyan’ın damadı, hicret
ettikten sonra evine el koyarak başkasına satan kayınpederinden evini geri
istiyordu. Resulullah ona “Eğer bu isteğinden vazgeçersen sana Cennette bir ev
var” müjdesini verince o da isteğinden vazgeçti ve bir daha kendisinden eviyle
ilgili tek bir söz işitilmedi.
Fetih günü sancağı taşıyan Sa’d b. Ubade, Ebu Süfyan’ın
yanından geçerken “Bugün melhame (şiddetli savaş, kan dökme) günü!” diye
seslenmişti. Resulullaha bunu haber verdiklerinde, “Hayır, bugün merhamet
günüdür” diyerek sancağı Sa’d’dan aldı ve başkasına (bir rivayete göre onun
oğluna) verdi.
***
Mekke’nin fethi sadece bir başlangıçtı, asıl fetihler ondan
sonra başladı. Müslümanların azılı düşmanlarından Ebu Cehil’in oğlu ile Ebu
Leheb’in iki oğlu da fethedilen gönüller arasındaydı ve üçünün de Müslüman
oluşu Resulullahı çok sevindirmişti. Resulullahın en yaman düşmanlarından kim
eman dilediyse, Resulullah ona sorgusuz sualsiz eman verdi, Müslümanlar da ona
bağrını açtı. Yılların düşmanlığını bir anda silip atmak onlar için hiç de zor
bir iş değildi. Çünkü söndürülmesi gereken kin, nefret, husumet, intikam gibi
duygular zaten gönüllerinde yer etmiş değildi. Gerçi onlar bu fetih gününe
gelinceye kadar düşmanlıkların en insafsızcasına muhatap olmuşlar, dövülmüşler,
vurulmuşlar, taşlanmışlar, yaralanmışlar, sakat bırakılmışlar, yerde buldukları
çiğnenebilir herhangi birşeyi yemeye çalışacak derecede açlıklara katlanmışlar,
nice şehitler vermişlerdi. Fakat bütün bunlar şu veya bu düşmandan gelen bir
saldırı değil, Allah yolunda katlandıkları ve karşılığını da Allah’tan
bekledikleri meşakkatlerdi. Onun için, en yaman düşmanları İslâma girdikleri
anda kendilerini bir kardeşlik ortamında buluyordu ki, Allah’ın ve Resulünün mü’minlere
gösterdiği asıl hedef zaten buydu, iman ve hidayet nurundan onların
gönüllerinin de nasiplenmesiydi.
Bununla birlikte, onca meşakkatlere katlanıp da kin ve
husumet hislerine esir olmamak kolay bir iş değildi; bilâkis, eski
alışkanlıklardan kurtulup böyle bir performansa erişebilmek sıkı ve sürekli bir
eğitim gerektiriyordu. İlk Müslümanların en önemli özelliği de işte burada
yatıyordu. Çünkü onlar İslâma adım attıkları andan itibaren kendilerini uygulamalı
bir ahlâk ve fazilet eğitiminin içinde buluyorlardı: hem de dünyanın en üstün
ahlâklı ve faziletli hocasının şefkatli, muhabbetli, ferasetli rehberlik ve
gözetimi altında.
Bunun yanı sıra, onların eğitimini bu kadar değerli kılan bir
başka şey daha, derslerini tasavvur olunabilecek en olumsuz şartlarda
uygulamalı olarak görmüş olmaları idi. Açıkdeniz’in 6. sayısında yer alan “İlle
de Ahlâk” başlıklı yazıda da üzerinde durduğumuz gibi, ilk Müslümanlar,
kendileriyle aynı hayatı paylaşan Allah elçisinin derslerinde bir yandan
Rablerini tanır ve Ona nasıl kulluk edeceklerini öğrenirken, bir yandan da
hayatın bütün alanlarında geçerli olmak üzere yüksek bir ahlâk ve fazilet eğitimini
de aynı derslerin içinde ve en çetin şartlar altında alıyorlardı. Çünkü
Kendisine iman ve ibadet ettikleri Allah Teâlâ sonsuz rahmet sahibiydi, bizi
bütün hallerimizde görüp gözetiyor ve bize yerden ve gökten ikramlarda
bulunuyordu; ama aynı zamanda Kendisi gibi bizim de başka kullara karşı
merhametli olmamızı ve Onun keremini davranışlarımızda yansıtmamızı istiyordu.
Allah Teâlâ aynı zamanda affediciydi; bizi bir yandan Kendi af ve mağfiretine
çağırırken, aynı zamanda diğer kullara karşı bizim de alabildiğine bağışlayıcı
olmamızı istiyordu. Bunun için, en mümtaz kulunu öğretmen olarak
görevlendirmiş, en bahtiyar kullarını ona öğrenci yapmış ve kitabını onların
hayatına indirmeye başlamıştı.
Özetleyecek olursak, Sahabenin Resulullah ile yaşadıkları
hayat, sadece bir mü’minler topluluğu olarak var olma mücadelesi vermekten
ibaret kalan bir hayat değildi; onlar her türlü güçlüklere, yokluklara ve
eziyetlere göğüs gererek bu mücadeleyi verirken, bir yandan da yoksulu
doyurmayı, yetimi korumayı, komşuya ikramda bulunmayı, namuslu olmayı, kimse
hakkında suizan etmemeyi, yalandan uzak durmayı, bütün mahlûkata şefkatle
muamele etmeyi de uygulamalı olarak öğreniyorlardı. Aldıkları ahlâk ve fazilet
dersleri arasında “güzel söz” ile ilgili olarak Mekke döneminde inen şu âyetlere
bakınız; o dönemin çetin şartları altında bu eğitimi alan insanların nasıl
güzelleştiğini âdeta hızlandırılmış bir film seyredercesine görür gibi
olacaksınız:[1]
Rahmân’ın has kulları, yeryüzünde
alçakgönüllülükle yürürler; cahiller kendilerine sataştığında da “Selâmetle”
der, geçerler.[2]
[Ey Musa] Seni kendime elçi
seçtim.
Sen ve kardeşin, âyetlerimle gidin; Beni anmaktan geri kalmayın.
Firavun’a gidin; çünkü o iyice azıttı.
Ona yumuşak söz söyleyin; olur ki öğüt alacağı veya Allah’tan korkacağı tutar.[3]
Kim izzet arıyorsa, bilsin ki
izzet bütünüyle Allah’a aittir. Güzel sözler Ona yükselir; onu da güzel işler
yükseltir. Kötülük tasarlayanlar için ise şiddetli bir azap vardır. Öylelerinin
tuzakları boşa çıkmaya mahkûmdur.[4]
Rabbin, kendisinden başkasına
kulluk etmemenizi ve anne-babaya iyilikte bulunmanızı emretti. Onlardan biri
veya her ikisi senin yanında yaşlanacak olursa, onlara öf bile deme, onları
azarlama; onlara güzel söz söyle.[5]
Kullarıma şunu da söyle ki, sözün
en güzelini söylesinler. Yoksa Şeytan aralarına fesat sokar. Çünkü Şeytan
insana apaçık bir düşmandır.[6]
Allah’a çağıran, güzel işler
yapan ve “Ben Müslümanlardanım” diyen kimseden daha güzel sözlü kim var?
İyilikle kötülük bir olmaz. Sen kötülüğe iyiliğin en güzeliyle karşılık
ver. Bir de bakarsın, aranızda düşmanlık
bulunan kişi sanki candan bir dost oluvermiştir.
Fakat buna ancak sabredenler erişir. Buna erişenler de büyük bir nasip sahibi
olanlardır.[7]
Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel
öğütlerle çağır; onlarla en güzel şekilde mücadele et. Çünkü Rabbin, kendi
yolundan sapanları iyi bilir; doğru yolda olanları en iyi bilen de Odur.
Ceza verecekseniz, size yapılanın misliyle ceza verin. Ama sabrederseniz, hiç
kuşkusuz, bu sabredenler için daha hayırlıdır.
Sen sabret; senin sabrın da ancak Allah’ın yardımıyladır. Onlar için tasalanma;
kurdukları tuzaklar yüzünden de için daralmasın.
Allah takvâ sahipleriyle, iyilik yapan ve iyi kulluk eden muhsinlerle
beraberdir.[8]
***
İlk Müslümanların var oluş mücadelesi amansız bir husumetin
tasallutuna karşı verilmiş bir mücadele idi. Fakat kine kinle, nefrete
nefretle, zulme zulümle mukabele edilerek verilmiş bir mücadele değildi. Eğer
öyle olsaydı, kendileri de düşmanlarına benzemiş olurlar, bu ise İslâmın ve
Müslümanların değil, sadece faili değişen nefret ve zulmün zaferi olurdu. Bir
önceki sayıda incelediğimiz Gandi, Martin Luther King ve Mandela gibi efsanevî
liderler de bu gerçeğin farkındaydılar ve başarılarını bu farkındalığa
borçluydular. Ne diyordu Martin Luther King:
“Karanlık karanlığı gideremez, onu ancak ışık yapar. Nefret
de nefreti gideremez, onu ancak sevgi yapar.”
King ve diğer özgürlük kahramanlarının çok iyi anladıkları,
zamanımız Müslümanlarının ise hiç anlayamadıkları gerçek bundan başkası
değildir. Evet, kin ve nefretle kitleleri harekete geçirebilir, size kin
besleyen ve zulmedenlerle savaşabilir, hattâ onları mağlûp edip size
yaptıklarını burunlarından getirebilirsiniz. Ama bu yolla kin ve nefreti yok
etmek bir yana dursun, bilâkis onu sürekli besleyerek canlı tutmaktan başka bir
iş başarmış olmazsınız. Derken sizin sayenizde hayatiyetini koruyan ve biriken
kinler ve nefretler bir gün nöbeti sizden alıp başkalarına devreder ve feleğin
çarkı yine eski yönünde dönmeye devam eder; bu defa siz yine kin ve nefret
biriktirme konumuna geçersiniz. Bu fasit dairenin varacağı yer, birbirine
hayatı zehir etmekten daha kutsal bir değere sahip olmayan topluluklar üretmekten
başka birşey değildir. Bu gerçeğin dünya genelindeki eserleri, baskıcı
laikliğin hakim olduğu yerlerde dinî hareketlerin daha çok rağbet görmesi,
baskıcı dinî grupların hakimiyetindeki ülkelerde de halkın dinden uzaklaşması
şeklide açıkça görülmektedir. Biz de bu gerçeğin yabancısı değiliz: Kemalist
anlayış iktidarda iken dinî akımlar güçleniyor; din görüntüsü ardındaki baskıcı
anlayışın iktidarında ise Atatürk devrimlerine rağbet artıyor. Her iki halde de
iktidardaki güçlenmiyor, güç kaybediyor; baki kalan kin ve nefret oluyor ve bu
duygular Con Ahmet’in devridaim makinesi gibi kendi enerjisini üretiyor.
***
Nefret dilinin önü alınması en zor hali, din diline dönüşmüş
halidir. Gerçekte bu, şerrin hayır kılığına bürünmüş şeklidir; kötülüğün her
türü ve en şiddetli hali böylelikle din üzerinden meşruiyet kazanır ve rağbet
görür. Peygamber dahi olsa hiç kimsenin Allah katında kendi ameline
güvenemeyeceği yaygın şekilde bilinen bir gerçektir; ama bir şeyh efendi
Allah’ın düşmanlarına düşmanlık etmeyi istisna tuttuğu zaman, bu mesajın “Allah’ın
düşmanlarına karşı ne kadar çok düşmanlık üretirseniz Allah katında yerinizi o
kadar sağlama almış olursunuz” şeklinde algılanacağı açıktır. Bundan sonrası,
“Allah’ın düşmanları” tanımına kimlerin dahil olacağı sorusuna kalmıştır ki, o
da sizin ilminize, ilminizin yetersiz kaldığı durumlarda da keyfinize kalmış
bir meseledir. Bir de bu mesajı havada kapan şairlerimiz işin içine girip “Ey
düşmanım, sen benim ifadem ve hızımsın / Gündüz geceye muhtaç, bana da sen
lâzımsın” diye husumete methiyeler düzmeye başladılar mı, artık barajın
kapakları açılmış, nefret seli boşalmaya başlamış demektir ve bundan sonrasına
hakim olabilmek pek güçtür. Bu konuda istikameti koruyabilmenin tek yolu
vardır; o da hangi gerekçeyle ortaya çıkarsa çıksın her türlü kin, nefret ve
intikam duygularından ve bu duyguları besleyen şeylerden uzak durmaktır. Bu
konuda tereddüde düştüğümüz anlarda “Öfkeyle yoğurulmuş bir din anlayışı
insanlığa ne verebilir?” sorusunu kendimize sormak ve inceden inceye bu sorunun
cevabını düşünmek en isabetli yol olsa gerektir.
Asr-ı Saadette o büyük İslâm inkılâbını omuzlayan Sahabenin
büyük kısmı, hayatının bir bölümünde İslâma karşı mücadele vermiş, Müslümanlara
kılıç çekmiş, işkence yapmış, onları yurdundan kovmuş, “Eğer bu gönderdiğin
Senin katından gelmiş hak kitap ise, haydi üzerimize gökten taş yağdır da
görelim”[9]
diye Allah’a meydan okumuş kimselerdi. Fakat Resulullahın ve Müslümanların
onlara karşı tavırları hiçbir zaman aynı üslûp ve seviyede cereyan etmedi.
Hattâ savaş halinde bulundukları zaman bile “Cahiliye hatiplerinin savaş
konuşmalarında intikam ve savaşa teşvik havası hakimken Resulullahın
hitabelerinde tevhidi yayma ve sevaba nail olma teması vurgulanmıştı.”[10]
Tevhidi yayma ve sevaba nail olma ise, kimsenin inhisarında olan bir değer
değildi; İslâmı kabul eden herkes, mazisi ne olursa olsun, o andan itibaren bu
değerlere sahip hale geliyor ve o dakikada diğer Müslümanlarla aynı haklara ve
müjdelere erişiyordu. Geçmişin kötü hatıralarını hafızalardan silerek herkesi
birden kucaklayan bu anlayış, yeni iltihaklarla toplumu güçlendiriyor ve bu
sağlıklı büyüme de toplumu büyümenin getirebileceği problemlere karşı dayanıklı
kılıyordu.
***
Kin ve nefret duygularını canlı tutmanın asıl büyük faturası
değerler cephesinde yaşanan tahribattır. Zira “yedi düvele karşı var olma
savaşı” görüntüsü altında canlı tutulmaya çalışılan gerilim ortamı, toplumun
dayandığı değerleri kemirmekte ve onların yerine zıtlarını yerleştirmektedir.
Böyle boğuşma ortamlarında ilk feda edilen şey, insanlığın ve İslâmın temel
değerleri olan ve toplumu ayakta tutan
adalet, hürriyet, merhamet, muhabbet, diğergâmlık, bağışlayıcılık gibi insanî
değerlerdir. Tabii onların terk ettiği yer de hiçbir zaman boş kalmaz;
bencillik, şan ve şeref tutkusu, şöhret, servet, debdebe, mevki, makam, itibar,
dalkavukluk, kıskançlık gibi şeytanî değerler toplumda rağbet bulmaya ve
hükmetmeye başlar. Bu sebeptendir ki, kin ve nefret tuzağına düşmüş
topluluklarda ıslahata herşeyden önce bu kaybolmuş veya yıpranmış değerlerden
başlamak gerekecektir. Bunun da yolu, toplum tabanında her türlü inanç ve görüş
sahiplerini bir araya getirecek olan ahlâk ve erdem odaklı hareket ve
oluşumlara kuvvet vermekten geçer:
Tıpkı Resulullahın İslâm öncesinde dahil olduğu ve İslâmdan
sonra da özlemle andığı Erdemliler İttifakı gibi.
____________________________
Bundan önceki bölüm:
https://umitsimsek.blogspot.com/2023/04/nefret-kazanan-olmayan-savas.html
[1] Bu
âyetlerde bizim “güzel söz” olarak tercüme ettiğimiz ifadelerdeki sıfatlar
âyetlerin metninde “leyyin, tayyib, salih, hasen, kerîm, ahsen” sıfatlarıyla ve
ayrı ayrı güzellik cinsleriyle tanımlanmıştır.
[2] Furkan,
25:63.
[3] Tâhâ,
20:41-44.
[4] Fâtır,
35:10.
[5] İsrâ,
17:23.
[6] İsra,
53.
[7] Fussılet,
41:33-35.
[8] Nahl,
16:125-128.
[9] Enfal
sûresi, 8:32.
[10] İsmail
Durmuş, DİA, “Muhammed-Hitabeti ve Fesahati”.
Zaman zaman ülke yönetimine dair ilginç fikirlerini
kamuoyuyla paylaşan Sade Vatandaş son seçimlerin akabinde yeni bir vaadde
bulundu:
İktidara geldiği takdirde, Sade Vatandaş, istibdat
taraftarlarına oy hakkı tanımayacak.
Bu kararının gerekçesini ise vatandaşımız şöyle açıklıyor:
Demokrasilerde asıl olan çoğulculuktur. Kuvvetler ayrılığı
ise demokrasilerin olmazsa olmaz özelliğidir. Velev seçimle dahi iş başına
gelmiş olsa, iktidardakinin bütün kuvvetleri kendisinde toplaması ve fiiliyatta
hiç kimseye karşı sorumluluk taşımaksızın ülkeyi yönetmesi, demokrasi açısından
kabul edilebilecek bir durum değildir.
Diğer yandan, zamanımızda diktatörlerin demokratik yollardan
iktidara gelmekte oluşları da artık örneği pek çok görülen ve bütün dünyayı
çözüm aramaya sevk eden bir problem halini almıştır.
Çözümün zorluğu ise, demokrasiyi, demokrasiye zarar vermeden
koruma yolunun bulunasında yatıyor. İktidara geldiklerinde zorbalaşma ihtimali
bulunan kişileri baştan önlemek anlamına gelecek tedbirler, henüz işlenmemiş
bir suçu cezalandırmak anlamına geldiği ve bu da demokrasiye uygun düşmediği
için, uygulanamıyor. Demokrasiye aykırı uygulamalar ortaya çıktığında ise, çoğu
zaman geri dönülemez bir noktaya gelinmiş bulunuyor.
Bir Sade Vatandaş olarak benim bulduğum çözüm ise, kimseyi
mağdur etmeyen, hattâ rahatsız dahi etmemesi gereken bir yol:
İstibdat isteyenlere – ama sadece istibdat isteyenlere –
istediklerini vereceğiz ve yolumuza devam edeceğiz.
Onların istedikleri şey, “Biz karışmayalım, başımızdakiler
ne yaparsa yapsın” değil mi?
Söz veriyorum, ben iktidara geldiğimde onlara bu
istediklerini vereceğim. Hiçbir şeye karışmayacaklar. Hattâ birkaç senede bir
evlerinden kalkıp, Pazar kahvaltısı yerine oy sandıkları başında sıra beklemek
gibi külfetlere de katlanmayacaklar. “Ülkeyi kim idare edecek? Acaba
yapabilecek mi? Biz kazanacak mıyız, kaybedecek miyiz?” gibi sorularla da –
zaten kapasiteleri sınırlı olan – kafalarını meşgul etmeden hayatlarına
diledikleri gibi devam edecekler.
Yani, istibdat taraftarları seçimlerde oy kullanmayacaklar.
Bu arada şimdiden bir sır da vermiş olayım: Bu işi bir gece
baskını şeklinde, “dayatma” görüntüsü altında yapacağım. Böylelikle istibdatseverlerimizin
de hissiyatını okşayacak ve onaylarını almış olacağım.
İstibdat taraftarlarını objektif bir şekilde nasıl tesbit
edeceğimize gelince:
Evvel zaman içinde bu konu ciddî bir problem teşkil
edebilirdi, ancak sosyal medya çağında bundan kolay ne var? Herkesin neyi
savunduğunu herkes biliyor, bilmeyene de herkes denmiyor.
Yine de, tereddütlü durumlarda, tıpkı ehliyet alırken aranan
sağlık şartlarını hekim kontrolüne tabi tuttuğumuz gibi, bütün bir ülkenin
âkıbetini ilgilendiren böyle bir konuda da bir sağlık raporu isteyebiliriz.
Bu çözümün en cazip yolu, kimseyi mağdur etmeyişindedir. Önlediği
problem ise, istibdattan rahatsız olacak kadar evrilememiş bir kitle sebebiyle
bütün bir toplumun esaret altına girme riskidir.
Tabii, bu arada, sözü geçen kesimden bazılarının
arzuladıkları istibdada kavuşamama gibi bir dertleri olabilir. Onlara da Sade Vatandaş
olarak benim tavsiyem:
Kendilerine başka yollar arasınlar. Geleneksel darbe yolları,
istibdatseverler için her zaman açıktır ve suç da değildir. Suç olan, darbeye teşebbüs
etmektir; o kadar riski de göze alamıyorsanız ben ne yapayım?
---
Sade Vatandaşın diğer seçim vaadleri burada:
https://umitsimsek.blogspot.com/search/label/Ben%20iktidara%20gelince
- 2 -
Risale-i Nur talebelerinin maruz kaldığı ithamlardan en
önemlisi, Risaleleri Kur’an ve Sünnete tercih etmek olmuştur ve olmaktadır. “Bu
ithamlar haklı mıdır?” sorusuna rahatlıkla hayır cevabını vermemizi zorlaştıran
sebepler vardır ve Risale-i Nur cemaatlerinin son seçimlerle ilgili olarak
sergiledikleri tavır bu sebeplerin en önemlileri arasındadır.
Cemaatler, bu tavırlarını, Bediüzzaman Said Nursî’nin altmış
beş yıl önce Cumhuriyet Halk Partisi hakkında söylediği ve talebelerinin de bir
mektup haline getirdiği sözlerine dayandırmaktadırlar. Bu sözler CHP iktidara
geldiği takdirde komünist kuvvetinin memlekete hakim hale geleceğini ve
milletin de bu sebeple CHP’yi iktidara getirmeyeceğini öngörmektedir. Bugün
söylenmiş olsaydı, bu sözler kendi şartları içinde tartışılabilirdi. Ancak
yarım asırdan fazla bir zaman önceki ortam hakkında söylenmiş ve üzerinden
nesiller gelip geçmiş bir sözün bugün de aynen geçerli olduğu varsayımına bir
inanç olarak bağlı kalmanın ve bunu ilân etmenin, Bediüzzaman’a gayb bilgisi
yakıştırmakla aynı anlama geleceği aşikârdır. Aslında bu yabancısı olduğumuz
bir gerçek de değildir; çünkü “Üstadın söyledikleri kıyamete kadar geçerlidir”
şeklindeki ârızalı bir anlayışın zamanımızdaki Risale-i Nur cemaatleri içinde bir akide haline geldiğine,
cemaatlere aşina olan herkes şahittir.
Resulullahın zekât verdiği Müellefe-i Kulûb (kalpleri İslâma
ısındırılacak kişiler) sınıfına giren bazı kişilere Hz. Ömer zekât vermemişti.
Çünkü, Hz. Ömer onların kalplerinin bu kadar zaman sonra artık İslâma ısınmış
olması gerektiğini düşünüyordu. Kimse bu tasarrufa “Resulullahın bir bildiği vardır;
hükmü kıyamete kadar bâkidir” diye karşı çıkmadı.
“Yahudi ve Hıristiyanları dost edinmeyin” meâlindeki âyet-i kerimeyi
tefsir ederken Bediüzzaman Said Nursî “Zaman bir büyük müfessirdir, kaydını
izhar etse itiraz olunmaz”[1]
diye söze başlar ve âyetin indiği zaman ile günümüzün şartları arasındaki
farklara dikkat çeker. Bir müfessirin âyet hakkında uyguladığı yöntemi,
talebeleri o müfessirin sözlerine karşı uygulayamıyorlar!
Sahih bir İslâm itikadına ve akıl nimetine sahip olan bir mü’min,
yarım asırdan fazla bir zaman önceki kişi ve kuruluşlar hakkında o zaman söylenmiş
sözleri bugünün kişi ve kuruluşları hakkında söylenmiş gibi telâkki edemez ve
bunu bir iman meselesi haline getiremez.
Hele bir de o partinin bugünkü idarecileri inanç özgürlüğünü
zedeleyen geçmiş politikalar hakkında redd-i miras ederek helâllik istemişlerse,
bir mü’mine düşen şey, uzatılan eli geri çevirmek değil, samimiyetle sıkmak ve
ülkenin barış ortamına kavuşması için elbirliğiyle çalışmanın yollarını
araştırmak olmalıdır.
Herhangi bir siyasî partiye oy veren kimsenin kullandığı oy
sebebiyle imanının gideceği yönünde piyasaya sürülen iddia ve senaryoların ise
hiçbir gerçekliği yoktur; olmasına imkân da yoktur. Dine yönelik bir saldırı
olmadığı müddetçe, oy vermek demek, bir önceki yazıda da vurguladığımız gibi,
kendine hizmetçi seçmek demektir; hizmetçi seçerken de kimden ne bekleneceğini
düşünür ve ona göre seçiminizi yaparsınız, o kadar. Bu seçimi iman meselesi
haline getirenlere gelince, sıkı bir niyet sorgulamasından geçirilmesi
gerekenler işte onlardır.
Kâinatta hiçbir şeye, hiçbir siyasete, hattâ – Bediüzzaman’ın
tabiriyle – siyaset-i İslâmiyeye dahi âlet olmayan bir iman hizmetine “bir
siyasî partiyi iktidardan uzak tutmak” misyonunu biçmek ise, hamakat ve
hıyanetin cem’ olmuş halinden başka bir şey olamaz.
***
Bazı dostlarımız ısrarla hükûmetin iyilikleriyle kötülüklerini
karşılaştırıp ona göre hüküm vermemiz gerektiğini hatırlatıyorlar. Bu, Bediüzzaman’ın
meşrutiyet idaresi ile ilgili olarak Kürt aşiretlerine hatırlattığı bir
ölçüdür.[2]
Ancak tatbik yeri bugünkü seçimler değildir; çünkü biz burada hükûmetin
değerlendirmesini yapmıyoruz, ülkenin kaderini bütünüyle tek bir kişiye teslim
etmek isteyen bir anlayış ile hürriyet arasında tercih yapıyoruz:
“Ayasofya’yı açtı” diye bütün bir milletin kaderi bir kişinin
ağzından çıkacak söze teslim edilir mi? Farzımuhal bütün icraatı baştan sonra
hasenattan ibaret olsaydı dahi bu kadar iyilik, bir kişiyi milletin başına
despot olarak tayin etmek için gerekçe olur muydu?
Biz böyle bir kurtarıcılık macerasını Cumhuriyetin
kuruluşunda yaşamıştık. O yaşadıklarımız, aynı şeyin İslâmî versiyonunu uygulamakla
değil, hak ve özgürlükleri garanti altına almak ve hizmet eden ile hizmet edileni
doğru bir şekilde ayırt ederek herkese hakkını vermek suretiyle telâfi edilebilir.
***
Şûrâ ilkesi, daha Mekke döneminden itibaren ilk Müslümanların
dünyasına girmiş ve hayatlarının en önemli ilkeleri arasında yer almıştı. Daha
sonra, istişare sonucu olarak yaşanan büyük bir yenilgi üzerine inen şu âyette
de yine şûrânın vurgulanması, konunun önemini bir kat daha vurgulamaktadır:
Allah’tan bir rahmet sayesindedir
ki, sen onlara yumuşak davrandın. Eğer sen kaba ve katı yürekli olsaydın, onlar
senin etrafından dağılıp gitmişlerdi. Onları affet, onların bağışlanmaları için
dua et ve işlerinde onlarla istişare et. Kararını verdiğinde de yalnız Allah’a
dayan. Çünkü Allah Kendisine tevekkül edenleri sever (Âl-i İmrân, 3:159).
Hz. Ali’nin rivayet ettiğine göre, Resulullahtan bu âyette
geçen “azim” ile neyin kastedildiği sorulmuş, o da “Rey ehli kimselerle
istişare etmek, sonra da ona tâbi olmaktır” cevabını vermiştir.[3]
Ne var ki, Raşid Halifeler döneminde titizlikle uygulanan bu
kural, saltanat dönemine geçildikten sonra ihmal edilmiş ve Bizans-Sasanî kültürlerinin
etkisi altında, “Sultan istediği konuyu istediği kimseyle istişare eder, çıkan
sonuca da isterse uyar, istemezse uymaz” şeklinde, Allah’ın âyetleriyle alay
etmekten başka bir anlama gelmeyen bir uygulama şeklini almıştır. Bu sebeple,
istişareden söz eden kimselerin bundan ne anladıklarını doğru bir şekilde
anlayabilmek için, uygulamalarına bakmak gerekir.
***
Seçim kampanyası sırasında izlenen yöntemler, bize nasıl bir
gelecek vaad edildiğini de gösteren delilleri ortaya koyar. Bunu doğru bir şekilde
anlayabilmek için, tarafların ne vaad ettiklerinden çok, rakiplerine karşı
kullandıkları yöntemlere bakın; hak, hukuk, adalet, meşruiyet, helâl-haram,
ahlâk ölçülerine uyan ve uymayan hareketlerine dikkat edin. Bugün rakiplerine
karşı uygulanan yöntemlerin yarın size karşı uygulanabileceğini dikkate alarak
kararınızı verin.
***
Hangi tarafı tutarsanız tutun, siyaset bahsinde konuşurken
ve bilhassa tartışırken, hasımlarınızın hakkını titizlikle gözetin. En yakınınız
ve sevdiğiniz kişinin hakkını nasıl gözetiyorsanız öyle gözetin. Çünkü Allah
katında bunların hukuku arasında fark yoktur. Dil ile kolayca söylenen ve
tekrarlanıp duran şeyler, bakarsınız, defterler açıldığında, en sevmediğiniz
kişilerle aranızda hiç hoşlanmayacağınız yer değiştirmelere yol açmış olarak
karşınıza çıkabilir. Âhiret gününe iman edenler için başkaca bir hatırlatmaya
herhalde gerek yoktur.
***
Üslûp ahlâkın aynasıdır. Bir kimsenin üslûbu ne kadar düzgün
ise ahlâkının da o kadar düzgün olması, ne kadar bozuksa ahlâkının da o kadar
bozuk olması beklenir. Tercih yaparken bu hususu da dikkate almak
isteyebilirsiniz.
***
Kin, husumet, nefret ve intikam duyguları üzerine bina
edilmiş bir seçim kampanyası, insanlara çile ve ıztıraptan başka vaad edecek
bir şey kalmadığını gösterir. Bu gerçek, tarih dolusu şahitlerin ittifakıyla
sabittir.
***
Oy vereceğiniz kimselerin ne kadar dindar olduğuna değil,
onların idaresi altında ne kadar insanın dine yöneldiğine veya dinden
uzaklaştığına bakarsanız, yönetici seçme konusunda daha isabetli davranmış
olursunuz.
***
Tepeden bakan üslûpla ıslahat yapılmaz, kin biriktirilir. Bu
ise Allah’ın, Resulünün ve Ashabın yolu değildir. İnsanlık âleminde ıslahata
muvaffak olmuş kimselerin yolu da değildir.
***
Siyasete angaje olan ve kendilerini açıkça bir tarafta
konumlandıran cemaatler, her türlü ihtimalde seçimlerin mutlak mağlûplarıdır ve
nasipleri şu iki şeyden birisidir:
Kaybederlerse hezimet, kazanırlarsa esaret.
***
Dış güçler birileri iktidara geldiği zaman değil, bu tehditlerin
prim yapmadığı zaman tehdit olmaktan çıkar.
***
Seçmenin oy kullanmakla hakkına kavuştuğu ve sorumluluğunu
yerine getirmiş olduğu zannı demokrasi görüntüsü altında saltanatını icra
edenlerin bahanesi, özgürlüğüne kavuştuğuna inandırılmış kölelerin de avuntusudur.
Böyle ülkelerde iktidarın süresi dolup da sandık başında gidildiğinde, seçilen
tekrar seçilmenin bir yolunu, seçen de tekrar aldanmanın bir bahanesini bulur.
Ve oyun böylece devam eder, gider. Bu durumdan kurtuluşun anahtarı yeni
nesillerdedir.
***
Son olarak, “Kime oy verelim?” diye düşünüyorsanız:
Hem konuyu çok fazla dağıtmamak, hem de birçok meseleyi
mümkün olduğu kadar kısa ve net şekilde bir araya toplamak için, seçim arefesinde
karşı karşıya bulunduğumuz problemler ile ilgili bazı önemli hususları burada
kısa notlar halinde sıralayacağız. Aslında hak ve hürriyetler konusu sürekli
olarak gündemimizde ve gözetimimiz altında olması gerektiği için, bu kısa
notların ve daha başkalarının da zaman içinde daha geniş açılımları üzerinde
dururuz inşaallah.
-- Ümit Şimşek
***
Önemli bir seçim arefesindeyiz ve önümüzdeki en önemli soru:
Kendimize âmir mi seçeceğiz, hizmetçi mi?
Demokratik rejimlerde bu soruların doğru cevabı daima ikinci
şıktır. İslâmda da öyledir. Daha doğrusu, öyle idi ve bugüne kadar da öyle
olması gerekiyordu.
Raşid Halifeler kendilerini hizmetkâr olarak gördüler; halk
da onları denetlemekte gevşek davranmadı. Gerektiğinde, Halifenin üzerindeki
bir parça kumaşın hesabı dahi herkesin huzurunda soruldu ve cevaplandırıldı.
Raşid Halifeler döneminden sonra hakimiyet saltanata, hak
kuvvetin eline geçti. Fakat ehl-i hak bunu hiçbir zaman gönüllü olarak
onaylamadı. Tabiînden Ebu Müslim el-Havlânî’nin, Muaviye’yi “Selâmün aleyküm ücretli hizmetçi” diye selâmlayışı meşhur olmuştur.
Meşrutiyet ilân edildiğinde “Nasıl olur da Ermenilerden vali ve kaymakam olur?” diye yakınanlara Bediüzzaman da aynı ifadeyle cevap veriyordu:
"Saatçi ve makineci ve süpürgeci oldukları gibi... Zira, meşrutiyet, hâkimiyet-i millettir. Hükûmet hizmetkârdır. Meşrutiyet doğru olursa, kaymakam ve vâli, reis değiller, belki ücretli hizmetkârlardır. Gayr-ı müslim reis olamaz, fakat hizmetkâr olur."[1]
***
Şöyle bir problem vardır: Halktan oy isterken herkes hizmetçi rolüne bürünmüş olarak ister. Fakat kimin kendisini gerçekten ücretli hizmetçi olarak gördüğü, iş başına geçtikten sonra anlaşılır.
Bununla beraber, yöneticinin gerçek rolünü devam ettirmesi,
kendisi kadar, hattâ kendisinden çok, onu seçenlerin tutumuna bağlıdır. Eğer
halk onu denetlemekte kararlı davranmaz da asıl patronun kendisi olduğunu
seçimden seçime hatırlarsa, onun bıraktığı otorite boşluğunu yönetici doldurur.
Bu durum devam ettiği takdirde, yöneticinin bir ilâh gibi kendisinden hesap
sorulamaz hale gelmesi çok uzak ihtimal değildir. Yine Said Nursî ‘nin dediği
gibi, “Bir millet cehaletle hukukunu bilmezse ehl-i hamiyeti dahi müstebit eder.”[2]
***
Cahiliye döneminde Araplar kendi yöneticilerini seçerler,
fakat daha sonra ona karışamazlar, o da kafasına estiği gibi hükmederdi. Raşid
Halifeler ise bu geleneği tadil etmiş, yöneticiyi her an bütün halka hesap
verir duruma getirdiği gibi, halk da “İtaat maruftadır”[3]
ilkesi gereğince denetim hakkını bir görev olarak benimsemiş ve uygulamıştır.
Bugün yöneticileri seçtikten sonra halkın onlardan ancak bir
dahaki seçimde hesap sorabilmesini demokrasi için yeterli bulanlara gelince,
onlar da Cahiliye döneminin hükmüne meftun olan sefillerden başkası değildir.
***
Seçimle dahi iş başına gelmiş olsa, yönetimin bütünüyle tek
elde toplanmasının günümüzdeki adı “despotizm”dir. Bu bir kişi
olduğu gibi bir kurum veya heyet de olabilir; her ikisi de despot/müstebit
olarak nitelenir. Böyle idarelerde halkın payına düşen “özgürlük” ise, despotu belirlemekten
ibarettir.
Selim insan fıtratı istibdadın hiçbir çeşidini kabul etmez.
Buna rağmen istibdat yönetimleri her zaman için kendilerini savunacak bir
kitleyi hazır bulmuşlardır. Kevakibî bu durumu “İstibdat devleti eblehlerle
ahmaklara yakışan bir devlettir” sözüyle açıklar.[4]
***
Hz. Ömer halife seçildikten sonra yaptığı konuşmasında “İçinizden
birisinin benimle ihtilâfı olursa, istediği hakime giderim” diyerek, hakim
seçimini dahi hasmına bırakacağını peşin peşin ilân etmişti. Bütün hakimleri
kendilerine bağlamakla kalmayıp onların hükümlerine dahi alenen müdahale eden zamanımız
yöneticileri ile Hz. Ömer’in aynı kaynaktan beslenmedikleri gün gibi aşikârdır.
***
Demokrasiler, halkın yönetime iştirakini ve yönetenleri
denetlemesini sürekli ve etkili kılmak için sivil toplum örgütleri (NGO = hükûmet
dışı kuruluşlar) formülünü geliştirmişler ve bunlara geniş hak ve imkânlar
tanımışlardır. Bu kuruluşların olmazsa-olmaz özelliği, adından da anlaşılacağı
gibi, hükûmet dışı ve bağımsız olmalarıdır. Ancak İslâm ülkelerinde değerler genellikle
tersine işlediği için, bizde de kendilerini sivil toplum örgütü olarak tanıtan
kuruluşların birçoğu (ve daha çok da dindar olanları!), kendilerini hükûmete
yakınlıkları nisbetinde değerli saymakta ve her işlerinde kendilerine yakın
olan iktidardan vize almayı marifet addetmektedirler. Bu da özgürlük ve
demokrasi eğitiminin göründüğü kadar kolay bir iş olmadığını gösteren bir
durumdur.
***
Liderliğin gücü istediğini yaptırmasında değil, etrafındaki
insanların içinde olan güzellikleri ortaya çıkarabilmesinde ve onlara kendi
başarılarını tattırabilmesindedir. Robert Townsend iyi liderle kötü lider
arasındaki farkı şu şekilde açıklar:
“İyi liderin ekibi bir iş başardıklarında ‘Bunu biz başardık’
der; kötü liderin ekibi ise ‘Bunu liderimiz başardı’ der.”
Zaten iyi ve kaliteli insanlar kötü liderlerin etrafında
barınmazlar, barınamazlar. Kur’an-ı Kerim bunu çok açık bir şekilde liderin
kusuruna bağlıyor:
“Eğer sen huysuz ve katı kalpli birisi olsaydın, onlar senin
etrafından dağılıp gitmişlerdi.”[5]
Dikkat ediniz: Bu âyet, Resulullahın “etrafındaki”
insanların kusuru yüzünden yaşanan bir mağlûbiyet üzerine inen âyetler
arasındadır.
***
Bediüzzaman Said Nursî, toplum hayatında putperestliğin
önünü daha yolun başında iken kesecek olan tesbitlerinden birisini “Zulmün Şedit
Bir Nev’i” başlığı altında şöyle açıklar:
“Meselâ, bir tabur galebe çalsa, şan ve şeref kumandana
verilir, taksim edilmez. Mağlûp olduğu vakit, seyyie tabura taksim edilir.
Meselâ bir aşiret namuskârane bir iş etse, ‘Aferin Hasan Ağa’ derler. Fenalık
ettikleri vakit, ‘Tuh! Ne pis aşiretmiş’ diyecekler.”[6]
“Büyük adam, istibdat ile kuvvete veya hileye veya
kendisinde olmayan, tasannuen [yapmacık] kuvve-i mâneviyeye istinâden, halkı
isti'bâd ederek [köleleştirerek] havf ve cebrin tazyiki ile tutup, insanı
hayvanlığa indirmiş; daima o milletin şevkini kırar, neşelerini kaçırır. Eğer,
bir nâmus olursa, yalnız o şahs-ı müstebitte görünür; denir ki, ‘Falan adam
şöyle yaptı.’ Eğer bir seyyie olursa, kabahat bîçare etbâa taksim olunur.
“İşte şu mâhiyetteki büyük, hakikaten büyük değildir,
küçüktür; milletini küçüklettiriyor. Zira, milletin her sa'yi suhre gibi
işliyor, hatır için gibi yapıyor, iyilik etse de riyâ karıştırıyor, müdâhene ve
yalana alışıyor, daima aşağıya iniyor. Zira, sa'y-i insânînin buharı hükmünde
olan şevk, müntafî oluyor. Ağaları ve büyükleri, omuzlarına biner, ta yalnız
görünsün, onların etlerinden yer, ta büyüsün. O milletin gonca-misâl istidâdâtı
üzerine o reis perde olup ziyayı göstermiyor. Belki, yalnız o neşvünemâ bulur,
inkişaf eder, açılır.”[7]
***
Bu açık tesbitlerden şu sonuç çıkar:
Bir topluluk sürekli olarak liderlerini övüp durduğunda ve
insanları ona karşı borçlu çıkardığında, artık o liderin de, o topluluğun da sermayelerini
tamamen tüketmiş olduğuna hükmedilmelidir.
Şu sonuca da hayret edilir:
Bir ömür boyu Üstadlarının yazdıklarını tekrarlayan insanlar, nasıl olur da, çoktan ezberlemiş bulunmaları gereken bu satırlara rağmen lider övgüsüne bu kadar meftun olabiliyorlar?
***
Yine bu durumla ilgili olarak çıkarılabilecek bir sonuç da
şudur:
Bir yerde yöneticilere karşı takdirler övgü seviyesine
varmadan mutedil bir şekilde cereyan ederken en şiddetli eleştiriler bile
serbestçe yapılabiliyor ve yöneticiler de bu eleştirilere rahatsızlık duymadan
kulak veriyorsa, orada hak ve hürriyetlere değer veriliyor, işler ise
olabildiğince yolunda gidiyor demektir.
Yöneticiler sürekli ve aşırı şekilde övüldükleri halde
bununla yetinmeyip bir de kendi kendilerini övüyor, eleştiriler karşısında da tahammülsüzlük
gösteriyorsa, artık onları değiştirmek bir hak değil, görev halini almıştır. Bu
sorumluluklarını yerine getirmekten âciz kalan topluluklar ise Allah tarafından
kendilerine armağan edilmiş hak ve özgürlüklerini korumakta yetersiz kalmış ve
emanete hıyanet etmişlerdir; dolayısıyla yöneticilerden önce o topluluğun
suçlanması daha isabetli olur. Kevakibî’nin harikulâde tesbitlerinden birisi de
şudur:
“İstibdat en büyük musibettir. Allah dünyada uyuşmuş
kullarından istibdat musibetiyle intikam alır.”[8]
***
İstibdadın kaynağı hakkında Said Nursî’nin tesbiti de bundan
aşağı kalır cinsten değildir. “Şu pis istibdat ne vakitten beri başlamış,
geliyor?” sorusunu cevaplandırırken, bunu, insanlık öncesinden kalma bir miras
olarak tanımlar:
“İnsanlar hayvanlıktan çıkıp geldiği vakit, nasılsa bunu da
beraber getirmiştir.”[9]
Şimdi sormaz mısınız, gece gündüz Bediüzzaman’ın eserlerini okuyup
durmakla övünen koca koca cemaatler, yedi iklim öteden almaları gereken
istibdadın kokusunu burunlarının dibindeyken nasıl almazlar diye?
Evet, Allah uyuşmuş kullarından intikamını böyle alıyor.
İnsan ve cin şeytanları da onlara bu İlâhî intikamı in’âm tadında yediriyor.
[3] Buharî,
Ahkâm: 4; Müslim, İmâre: 39.
[4]
Abdurrahman el-Kevakibî, Despotizmin Doğası, müt. Adem Yerinde, s. 112
(İstanbul: Mana Yayınları, 2018).
[5] Âl-i
İmran, 3:159.
[8]
Kevakibî, s. 75.
***
Resulullah şûrâ'nın bağlayıcı olduğunu bildirmişti. Hz. Ömer de "Şûrâsız hilâfet olmaz" diyordu.
***
İslâmda söz ve ifade hürriyeti değil, mecburiyeti var.
***
Hz. Ali Halife iken kendisini öldürmek isteyen çeteyi serbest bıraktırmış, hakaret edenlere ceza uygulamamıştı.
***
Raşid Halifeler döneminde Halife de dahil hiç kimsenin dokunulmazlığı yoktu. Halka haksız muamele yapan devlet memuruna kısas uygulanıyordu.
ÜMİT ŞİMŞEK
Açıkdeniz, 8. sayıdan
Hulefâ-i Râşidîn
dönemi, vahyin başlangıcından itibaren sonuna kadar Kur’ân-ı Kerimi bizzat
Resulullahtan (s.a.v.) ilmen ve fiilen ders almış insanların görüş ve
uygulamalarının hakim olduğu bir dönemdi. Asr-ı Saadet gibi, bu dönemin de en
önemli özelliği, iman-amel bütünlüğü idi. Bu anlayışı da Sahih-i Buharî’de ilk
hadislerden biri olarak yer alan ve Tâbiînden olmakla birlikte “beşinci halife”
olarak şöhret yapmış bulunan Ömer b. Abdülaziz’e ait olan şu söz özetliyor:
“İmanın farzları,
kanunları, hadleri, sünnetleri vardır. Bunları tamamlayan, imanını ikmal etmiş
olur. Tamamlamayan ise onu eksik bırakmıştır.”[1]
İlk nesillerin
imandan anladıkları bu idi. Onlar imanı sadece inanılacak olan şeylerin bir
listesi olarak telâkki etmiyorlar, Allah’ın kitabında ve Resulullahın
sünnetinde emredilen şeyleri uygulayıp yasaklanan şeylerden kaçınmayı da aynı
tarif içinde anlıyorlardı.
Bu, salih
amellerin bütün hayatı kuşatması, kötü işlerin de hayatın bütün alanlarından
uzaklaştırılması demekti. Yasak olan bir şey, meselâ yalan söz, aile hayatında
yasak olduğu gibi mahalle, toplum, iş, ticaret, devlet ve siyaset alanlarında
da aynı şekilde yasaktı. Buna karşılık adalet de hiçbir alanı hariç
bırakmaksızın hayatın tamamına hakim olması gereken bir ilke idi.
Ve tabii, hiçbir
istisnası olmaksızın, herkes bu emir ve yasakların eşit derecede muhatabı idi.
Çünkü Allah’tan başka kim ve ne varsa hepsi de eşit bir şekilde “kul” sıfatını
paylaşıyordu. Kulluk şuurunun ve imtiyazsızlığın hakim olduğu bir toplumda
herkesin hükmüne teslim olduğu Allah’ın ve Resulünün emir ve yasaklarına uymak
kimseye zor gelmiyordu. Hüküm kaynakları herkese açıktı; herkes birbirini
denetleyebiliyor, herkes birbirinin sözünü dinliyor, yapılan güzel işler
destekleniyor, işlenen hatâlar kolaylıkla düzeltilebiliyordu.
Toplumda itaat
hakimdi, ancak bu sınırsız ve şartsız bir itaat değildi. Allah’ın ve Resulünün
emir ve yasaklarına aykırı olan emirlere uymakla değil, uymamakla
emrolunmuşlardı. Meşhur bir vak’ada Allah’ın Resulü sefere bir müfreze
göndermiş, Ensardan birisini de komutan tayin etmiş ve “Ona itaat edin”
buyurmuştu. Fakat o komutan bir sebeple emrindekilere kızıp da yaktırdığı bir
ateşe atlamalarını emredince insanlar bu emri yerine getirmediler. Durum
Resulullaha anlatılınca şöyle buyurdu:
“O ateşe girmiş
olsalardı ebediyen ondan çıkamazlardı. İtaat ancak maruftadır.”[2]
Bir başka vak’ada
da Resulullahın bir müfrezeye komutan olarak tayin ettiği kimse yanlışlıkla bir
Müslümanı öldürmüştü. Müfreze seferden dönünce durumu öğrenen Resulullah onları
azarladı ve şöyle buyurdu:
“Size komutan
olarak tayin ettiğim adam benim emrime karşı geldiğinde onu azlederek yerine
başka birisini tayin etmekten âciz mi kaldınız?”[3]
Bu vak’a da açıkça
gösteriyor ki, yönetici Allah’ın ve Resulünün emirleri dışına çıktığında
Müslümanların itaat yükümlülüğü kalktığı gibi, ayrıca üzerlerine bir de onu
değiştirme yükümlülüğü binmektedir. Yusuf Karadavî, bu görevimizi her gün Vitir
namazında Allah’a karşı tekrarlamakta olduğumuzu hatırlatır:
“[Resulullah]
böylece Müslümanın içine haksızlığı reddetme ve zalimlere karşı çıkma duygusunu
yerleştiriyordu. Hatta Hanefî mezhebinin ve diğerlerinin okuduğu kunut
duasında, ‘Allahım, verdiğin nimetlerden dolayı Sana şükreder, nankörlük
etmeyiz; Sana karşı çıkan kimseyi azleder ve onu terk ederiz’ der.”[4]
Resulullahın
halifeleri, iş başına geçtikleri zaman, bu irşadlarla yetişmiş, her an
kendilerini denetlemekte olan ve hatâ gördükleri yerde tereddütsüzce ve bazan
da bir hayli sert ifadelerle kendilerine karşı dile getiren bir halkı önlerinde
buldular. Zaten onların arzuları ve Allah’ın huzuruna yüz akıyla çıkmalarını
sağlayacak olan şey de bundan başkası değildi. “Hatâmızı gördüğünüz zaman
söylemezseniz sizde, dinlemezsek bizde hayır yoktur” diyen Halife Ömer’in yöneticileri
teftişle görevlendirdiği Muhammed b. Mesleme, kendisine “Yanlış yapacak olursan
oku ateşe sokarak düzelttiğimiz gibi seni düzeltmesini biliriz” dediğinde Hz.
Ömer kendisini böyle kimselere yönetici yaptığı için Allah’a hamd ediyordu.[5]
Bir hutbesinde kadınlara mehirlerini çok yüksek tutmamalarını söyledikten sonra
cemaatte bulunan kadınlardan biri ona Nisâ sûresinin 20. âyetinde geçen “yükler
dolusu mehir vermiş olsanız dahi” meâlindeki ifadesini hatırlatınca, Hz. Ömer
“Herkes Ömer’den daha âlim” diyerek derhal bu kararını tashih etmişti.[6]
Buna benzer şekilde ikaz üzerine tashih ettiği kararları da göz önüne alındığında,
Hz. Ömer’in dillere destan olmuş yönetimini kendi feraseti kadar onu uyaran
kimselerin varlığına da borçlu olduğu sonucuna varmamız güç olmayacaktır. Çünkü
bu ikazlar yapılmasaydı, o kararlar da tashih edilmeden yürürlüğe girecek ve
Ömer’in hatâları olarak tarihe geçecekti.
Raşid Halifelerin
en büyük bir güç kaynağı şûrâ ilkesi idi ve bu ilke onların ruhlarına daha
Mekke yıllarında iken kodlanmıştı. Tamamen düşman bir kavim içinde var olma
mücadelesi verdikleri bir dönemde inen ve bu isimle adlandırılan Şûrâ sûresi,
Rablerine iman eden ve Ona tevekkül eden mü’minlerin özellikleri arasında,
onların alâmet-i farikaları olan namaz ve infakın ortasında şûrâ ilkesini
sayıyordu.[7]
Bu, hiç şüphesiz, mü’minleri tek bir vücut olarak gören ve o vücudun fonksiyonlarını
düzenleyen kuşatıcı bir bakışın eseriydi. Nitekim bu âyetin devamındaki
âyetlerde sayılan özellikler de mü’minler topluluğuna yekpare bir vücut
muamelesi yapıyor ve o vücuda, içlerinden haksızlığa uğrayan kimselerin hakkını
almayı bir görev olarak yüklüyordu. Ve tabii bu muamelede, iman ile salih
amelin her türlüsünün ayrılmaz bütünlüğü de aşikâr şekilde görülüyordu.[8]
Burada, bizim
Müslümanlığımız Kur’ân’ın tanımladığı Müslümanlığa ne kadar benziyorsa, şûrâ
anlayışımızın da Kur’ân ve Sünnetin tarif ettiği şûrâya en fazla o kadar
benzeyeceğini not etmeden geçmeyelim. Zira bugün İslâm âleminde, özellikle
yöneticiler ile onların fetvacıları nezdinde makbul olan şekliyle şûrânın, “Yönetici
dilediği kimseyle dilediği konuyu dilediği kadar istişare eder, sonra da istişare
sonucuna ister uyar, ister uymaz” şeklinde anlaşıldığı hepimizin malûmu olan
bir hayat gerçeğidir. Allah’ın âyetleriyle eğlenmekten başka bir anlam
taşımayan ve İslâm âlemini içinde bulunduğu perişan vaziyetin içine sokan bu hayat
gerçeğinin faturasını ise, kendilerinin birer enstrüman olarak kullanılmasına
müsaade etmeyen ilim ve ihtisas ehlinin bir kenara çekilmesi (veya
çektirilmesi), meydanın kuklalara ve dalkavuklara kalması ve bunun sonucu
olarak da, şûrânın maksadına tamamen zıt bir şekilde istibdadın kuvvet bulması
şeklinde ödüyoruz.
Oysa Kur’ân,
zahiren istişare sonucu meydana gelmiş görünen Uhud yenilgisinden sonra inen
âyetlerinde “Onları bağışla, onlar için istiğfar et, yönetimde onlarla istişare
et, azmettiğinde de Allah’a tevekkül et”[9]
buyurarak onlara yine şûrâ yolunu gösteriyordu. Üstelik, âyette geçen “azim”
kelimesinden neyin kastedildiğini soran Sahabîye de Allah’ın Resulü “Rey
ehliyle müşavere etmek, sonra da onlara tâbi olmak”[10]
cevabını vermiş ve istişareye uyup uymamakta serbest davranma yolunu
yöneticilere ebediyen kapatmıştı. Dikkatlerden kaçmasın: Bu cevabı veren
Resulullah, savaş öncesi yapılan istişarede kendi görüşünü terk ederek
çoğunluğun görüşüne tâbi olmuş ve, zahire bakılırsa, mağlûbiyet de bir bakıma
bu yüzden yaşanmıştı. Buna rağmen âyetin Resulullaha yine istişare yolunu
göstermesi ve onun da açıklamasında istişareye tâbi olmayı vurgulaması, hiç
şüphesiz, yenilgi dolayısıyla zihinlerde şûrâ ile ilgili olarak zuhur
edebilecek tereddütleri kesin şekilde gidermek amacını taşıyordu. Ayrıca
Resulullahın mütevatir sünneti de hep bu istikamette cereyan etmiş, hakkında
vahiy bulunmayan hususlarda bizzat kendisi her zaman istişareye tabi olmuştu.
Adaletli ve isabetli kararlarıyla meşhur olan Hz. Ömer’in de istişaresiz hiçbir
karara varmadığı, net bir karar çıkmayan istişareleri ise karar netleşinceye
kadar sürdürdüğü ve şûrâ kararlarına aykırı karar ve icraatının bulunmadığı
bilinmektedir. “Şûrâsız Hilâfet olmaz” sözü de Hz. Ömer’e aittir.[11]
Esasen şûrânın bağlayıcı olup olmadığı konusu Ashab-ı Kiramın zihnini meşgul
etmiş bir soru değildi; onlar Allah’ın Elçisinin bu ilkeyi nasıl uyguladığını
gözleriyle görmüş kimselerdi.
Şûrâ ilkesi,
zarurî olarak, farklı fikirlerin ve karşıt görüşlerin de serbestçe ifade
edilebilmesini ve ciddîye alınmasını gerektirir ki, Raşid Halifeler döneminde
bu ilkeye büyük bir duyarlılıkla riayet edildiğini gösteren birçok vak’a ve
uygulama vardır. Kur’an ve Sünnetin çok büyük önem verdiği ve terk edilmesini
helâk sebebi saydığı emr-i maruf ve nehy-i münker (iyiliği teşvik ve kötülükten
sakındırma) ilkesinin de, özellikle yöneticilere karşı söz konusu olduğu zaman
muhalefet anlamına geleceği aşikârdır. Ve bu anlamda muhalefetin ümmet üzerine
bir vecibe olarak yüklenmiş bulunduğu da âyet ve hadislerle sabittir:
Siz
insanlar için çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz / ümmetin en hayırlısısınız.
İyiliği teşvik eder, kötülükten sakındırır, Allah’a hakkıyla iman edersiniz.
Eğer Kitap Ehli de iman etseydi, onlar için hayırlı olurdu. Gerçi onlardan
mü’minler de vardır; fakat çoğu yoldan çıkmış kimselerdir.[12]
Zulmedenlere
eğilim göstermeyin; yoksa ateş size de dokunur. Sizin zaten Allah’tan başka
dostunuz yoktur; sonra büsbütün yardımsız kalırsınız.[13]
Allah’a yemin
olsun, ya iyiliği teşvik edip kötülükten sakındırır, zalime engel olup onu
hakka döndürür ve hak üzerinde tutarsınız; ya da Allah sizin de kalplerinizi
birbirinize benzetir ve onlara lânet ettiği gibi sizi de lânetler.[14]
Ümmetimin zalime
“Sen zalimsin” demekten korktuğunu gördüğün zaman bil ki onlardan ümit
kesilmiştir.[15]
Cihadın
en üstünü, zalim yöneticinin yanında adaleti savunmaktır.[16]
Bunlar gibi daha
pek çok âyet ve hadisle önemi vurgulanmış olan emr-i maruf ve nehy-i münker
ilkesinin yönetenden yönetilene veya yönetilenden yöneticiye yönelik olması
arasında İslâm herhangi bir fark gözetmemiş, her ikisini de bu ümmetin üzerine,
onun alâmet-i farikası halinde bir farz kılmıştır. Zamanımızda yönetime müteveccih
olduğu takdirde muhalefet olarak anılan bu görevin İslâmda özgürlükten de ötede
bir görev mahiyeti taşıdığına, çağdaş âlimlerimizden Yusuf Karadavî şöyle
işaret eder:
Söz
ve ifade hürriyeti masumdur [korunmuştur]. Hattâ bu İslâmın ve onun devletinin
nazarında hürriyet olmaktan daha büyük bir şeydir. Zira o İslâm nazarında
haklar ve hürriyetler nev’inden değil, farzlar ve vacipler nev’indendir. Bir
insan açık bir kötülük gördüğü zaman elinden geldiği kadar onu engellemek
mecburiyetindedir. Susmak veya konuşmak hususunda serbest değildir. Çünkü hak
karşısında susmak, bâtıl konuşmak gibidir. Haksızlık karşısında susan dilsiz
şeytandır. Aynı şekilde, kaybolmuş bir iyilik gördüğü zaman onun yapılmasını
emretmek ona farzdır. Onun bu görevi yapıp yapmama konusunda serbest olduğu bir
durum değildir.[17]
Emr-i maruf ve
nehy-i münker görevi, iman-amel bütünlüğünün toplum seviyesindeki yansıması
yahut topyekûn bir toplumsal gelişim faaliyeti olarak düşünülebilir. Bu
faaliyette toplum yekpare bir vücut halinde davranmakta, kendisine yarayışlı
olan şeyleri arayıp bulmak ve toplum hayatına katmak, zararlı olan şeyleri de
vücuttan atmak ve uzak tutmak için sürekli faaliyet göstermektedir. Bu
faaliyetlerde görevler açısından fertler arasında farklar bulunsa da, bir vücudun
azaları olmak, hep birlikte o vücudun gelişimi için çalışmak ve imanlarının
gereği olan İlâhî emir ve yasaklara uygun bir hayat yaşamak açısından hiçbir
fark yoktur. Raşid Halifeler döneminde en mükemmel uygulamasını gördüğümüz bu
adalet ilkesini Muhammed Hamidullah’ın diliyle ifade edecek olursak:
Halife
çok kudretliydi, fakat diğer Müslümanlar gibi o da aynı kanunlara boyun
eğiyordu. Ayrıca kendi reâyâsından [yönettiklerinden] her bir şahıs önünde
mes’ul durumdaydı.[18]
Her bir şahıs
önünde mes’ul durumda olmak – ilk dört Halifenin yönetici olmaktan anladıkları
ve uyguladıkları şey aynen bu idi. Herhangi bir kişi, herhangi bir yerde, herhangi
bir zamanda Halifenin karşısına dikilip onun herhangi bir icraatını
sorgulayabiliyor, dileği varsa arz ediyor, itirazı varsa dile getirebiliyor,
hattâ bu itirazını oldukça sert bir dille de ifade edebiliyor, ama her
seferinde sözlerine sükûnet ve ciddiyetle cevap alıyordu. Bir defasında halka
ganimet olarak birer parça kumaş dağıtılmıştı. Ancak bu parça kumaş bir gömlek
için yeterli değildi. Hz. Ömer o kumaşla dikilmiş bir gömlekle kürsüye çıkınca
hemen itirazla karşılaştı:
“Üzerindeki kumaşı
nasıl elde ettiğini açıklamadığın takdirde sana itaat etmiyoruz!”
Hz. Ömer oğluna
işaret etti, o da kendi payını babasına verdiğini söyledi. Mesele anlaşılmış,
Halifenin haram yemediği ortaya çıkmıştı.[19]
Hz. Ali’nin
Haricîlerden gördüğü muhalefet ise hem haksız, hem de şiddet içeren bir
muhalefet idi. Lâkin bu durum onun muhaliflerine karşı adaletten ayrılmasına
hiçbir zaman gerekçe olmadı. Bir defasında bir grup Haricî ona halkın içinde
sövmüş ve onu öldüreceklerine yemin etmişti. Adamlarının onları tutukladığını
haber alan Hz. Ali, “Beni öldürmeyen bir kimseyi öldürecek miyim?” diyerek
Valiye onları serbest bırakmasını emretti. Onların kendisine sövdükleri
hatırlatılınca, “Eğer istiyorsan sen de aynı şekilde onlara söversin, fazlasını
yapamazsın” cevabını verdi.[20]
Bir kuyumcu
terazisinin hassasiyeti dahi Hz. Ali’nin adalet konusundaki duyarlılığının
yanında sözü edilemeyecek derecede kalırdı desek mübalâğa etmiş olmayız. O,
kendi tayin ettiği hakimi, dâvâlılara karşı sesini yükselttiğinde görevden
alıyordu.[21]
Hz. Ali ölüm
döşeğinde iken kendi katili hakkında dahi haksızlık etme endişesini taşıyordu.
Resulullah kendisine onun eşkâlini bildirdiği için katilini tanıyordu ve
etrafındakilere “Beni öldürecek olan budur” demişti. “Onu öldürelim mi?” diye
sorduklarında “O henüz beni öldürmedi ki” cevabını verdi. Gün gelip de onun tarafından
hançerlendiğinde, insanlara onu hemen öldürmemelerini ve kötü muamele de
yapmamalarını emretti ve “Eğer sağ kalırsam yara kısası vardır, öldüremezsiniz;
ölürsem müsle ve işkence yapmaksızın öldürürsünüz” dedi.[22]
Hulefâ-i Râşidîn
döneminde kısas da dahil olmak üzere her türlü ceza, yönetilen ve yöneten
ayırımı yapılmaksızın herkese eşit şekilde uygulanır ve devletin itibarı da
bundan hiçbir zarar görmediği gibi, adaletin tavizsiz uygulanması sebebiyle
daha da kuvvet kazanırdı. Ebu Musa el-Eş’arî, ganimet dağıtımına itiraz eden
halktan birisine yirmi değnek vurdurmuş ve başını da tıraş etmişti. Bu durum
kendisine intikal ettiğinde Halife Ömer Ebu Musa’ya bir mektup yazarak bu olay
topluluk içinde cereyan etmişse yine topluluk içinde, eğer yalnız olarak
cereyan etmişse yalnız olarak kısas yapılmasını emretti. Ebu Musa da adamı
çağırarak kısas yapmasını istedi, ancak adam onu Allah rızası için affettiğini
söyleyerek kısas hakkından vazgeçti.[23]
Hz. Ömer’in bu konudaki tavrı son derece net ve sert bir tavırdı. “Bir memur
asayişi sağlamak için birisini dövse onu da cezalandıracak mısın?” diye soran
kişiye “Allah’a yemin olsun ki onu da cezalandırırım; çünkü Resulullahın böyle
yaptığını gördüm” cevabını vermişti.[24]
Hz. Osman da
birgün kölesini çağırarak “Bir keresinde senin kulağını çekmiştim, hatırlıyor
musun?” dedi ve kendisine kısas yapmasını istedi. Kölesi de onun kulağını
çekti.[25]
Bununla beraber, Raşid Halifelerin adaleti de bölünmez bir bütüne aitti; o bütün içinde merhamet, şefkat, ihsan, kerem gibi daha başka güzellikler de vardı. Ve bu güzellikler sadece Müslümanları değil, idareleri altındaki sair din mensuplarını da kapsamına alıyordu. Günün birinde mescidde hutbe irad ederken Hz. Ömer’in karşısına bir Hıristiyan tüccar dikilip gümrükçülerle ilgili bir şikâyetini arz etmişti. Zimmî birkaç gün sonra şikâyetinin sonucunu öğrenmek üzere Hz. Ömer’e gelerek “Ben sana problemini arz eden Hıristiyanım” diye kendisini takdim etti, Hz. Ömer ise “Ben de senin problemini çözen Müslümanım” cevabını verdi. Bunun ardından Hıristiyan tüccar mallarının durumunu öğrenmek için gümrük dairesine gittiğinde, Halifenin talimatının ondan önce oraya ulaşmış ve şikâyet konusu olan uygulamanın düzeltilmiş olduğunu gördü.[26] Başka bir gün de Hz. Ömer ihtiyar bir Yahudinin kapı kapı dilendiğini görmüş, onu elinden tutup evine götürerek bir miktar sadaka verdikten sonra “Gençliklerinde bunlardan cizye alıyor, yaşlandıklarında da kendi hallerine terk ediyoruz” diyerek hazineden ona maaş bağlatmıştı.[27]
Raşid Halifeler
Resulullahın Asr-ı Saadetinde yaşadıkları hayatı iş başına geldiklerinde böyle
anlıyor ve böyle yaşatıyorlardı. Onları bir parça olsun anlayabilmek için,
hafızalarımızı tamamen boşaltmak, sonra Asr-ı Saadetin başlangıcına gidip orada
yeniden dünyaya gelmek ve o insanların hayatına Kur’ân âyetlerinin birer birer
nasıl indiğini görmek gerekir. Daha önceki bölümlerde de üzerinde durduğumuz
gibi, Kur’ân’ın âyetleriyle beraber o insanların imanları da semâdan inerek
hayatlarının tamamına yerleşiyordu. Peş peşe iniyordu âyetler, ama parçaların
bir araya gelerek bütünü tamamlaması şeklinde değil. Her parçada bütünün bir
nüshası vardı. Kur’ân bir bütündü, iman bir bütündü, İslâm bir bütündü, hayat
bir bütündü. Allah’a iman ile beraber yetim başı okşamayı öğrendiler o asil
ruhlar; güzel söz söylemeyi, gönül almayı, kölelerle kardeş olmayı, ihsan
etmeyi, affetmeyi, Allah yolunda cihad etmeyi, özgür olmayı, İslâmın
esenliğinde teneffüs etmeyi, alnı yerdeyken göklerin ve yerin tesbihatını
Âlemlerin Rabbine sunmayı, Onun kitabını Onun huzurunda Onun elçisiyle diz dize
okumayı, Onun tarafından duasına cevap almayı öğrendiler. Ne öğrendilerse hepsi
o bütünün bir misaliydi; hepsi iman, hepsi İslâmdı. İslâm imandan, iman
amelden, amel ihlâstan ayrılmıyordu, zaten ayırmak da kimsenin aklından
geçmiyordu. Bütün bunları Âlemlerin Rabbinden bize ulaştıran Allah’ın Elçisi,
çok kısa bir zaman içinde görevini tamamladı ve arkasında bir vasiyet bile
bırakmadan Rabbinin huzuruna döndü. Aslında vasiyete ihtiyaç da yoktu. Çünkü o
güzel ahlâkı tamamlamak için gelmişti, tamamladı ve bizlere Allah’ın kitabı ile
kendi sünnetini bırakarak aramızdan ayrıldı. Ne diyordu Hamidullah:
Hz.
Muhammed (s.a.v.) tüm ahlâkın bir müeyyidesi olarak ölümden sonra dirilmeyi
yerleştiriyor, fakat bu dünya için lüzumlu olan cemiyet kuvvetlerini de
unutmuyor. Böylece müeyyide daha da müessir hale geliyor.
Hz.
Muhammed (s.a.v.) menşei İlâhî olan bir kanun bırakıyor: Kur’ân-ı Kerim. İlga
edilemeyen bu aynı kanun, çeşitli durumlara uyması için kıyas yapılmasına
müsaade ve hattâ teşvik ediyor. Öyle bir şekilde yapıyor ki, yalnız adalet
değil kanun da infaz kuvvetinin emniyetinde, sebatsız krallardan ve maceraperest
muhterislerden direktif almayan gayrı resmî âlimlere veriliyor.[28]
[1] Buharî,
İman: 1.
[2] Buharî, Ahkâm: 4; Müslim, İmâre: 39.
[3] Ebû
Dâvud, Cihad: 87 (no. 2627).
[4] Yusuf
Karadavî, İslâmda Devlet Mefhumu, müt. Hüsameddin Cemal (İstanbul: Nidâ
Yayınları, 2018), s. 130.
[5] M. Yusuf
Kandehlevî, Hayâtü’s-Sahabe, müt. Ali Arslan (İstanbul: Okusan Yayıncılık,
1993), 2:121.
[6] Ebu
Davud, Nikâh: 28; Zemahşerî, Keşşâf, Nisâ 20 tefsiri.
[7] Şûrâ,
42:38.
[8] Bkz.
Şûra, 42:39-43.
[9] Âl-i
İmran, 3:159.
[10] İbn
Kesir, Âl-i İmran 159 tefsiri.
[11] Şiblî
Numanî, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi, müt. Talip Yaşar Alp
(İstanbul: Mahya Yayıncılık, 2015), s. 182.
[12]Âl-i
İmrân, 3:110.
[13] Hûd,
11:113.
[14] Ebû
Dâvud, Melâhim: 17.
[15] Müsned,
no. 6362.
[16] Ebû
Davud, Melâhim: 15; Tirmizî, Fiten: 13.
[17]
Karadavî, s. 72.
[18]
Muhammed Hamidullah, İlk İslâm Devleti, müt. İhsan Süreyya Sırma (İstanbul:
Beyan Yayınları, 2015), s. 87.
[19] Hamidullah,
s. 87-88.
[20] Nevin
Abdulhalık Mustafa, İslâm Düşüncesinde Muhalefet, çev. Vecdi Akyüz (İstanbul:
Ayışığı Kitapları, 2001), s. 343.
[21] Ali
Muhammed Sallâbî, Hz. Ali, müt. Şerafettin Şenaslan (İstanbul: Ravza Yayınları,
2018), s. 325.
[22]
Sallâbî, s. 883-888.
[23] Kandehlevî,
2:146-147.
[24] Numanî,
s. 193.
[25]
Kandehlevî, 2:154.
[26]
Hamidullah, s. 87.
[27]
Kandehlevî, 2:153.
[28] Hamidullah,
s. 82.
COPYRIGHT © ÜMİT ŞİMŞEK