Yılbaşı yahut darağacının gölgesinde eğlence
ÜMİT ŞİMŞEK B ir idam mahkûmunun son saatlerini mutlu bir şekilde geçirmesini istiyorsanız, ona yapabileceğiniz en güzel sürpriz, affedildiğini ve az sonra serbest bırakılacağını müjdelemektir. Hattâ, bu arada kendisini tepeden tırnağa giydirip üzerine mükellef bir de ziyafet çekebilirsiniz. İnfaz ânı geldiğinde, önündeki kapının özgür bir dünya yerine darağacına açıldığını gördüğü zaman kandırılmış olduğunu anlasa bile, zavallı mahkûmun hiç değilse bu dünya üzerindeki son birkaç saatinde mutluluğu yakalamış olması ona yapılmış bir iy…
Eğlenen insanların yaklaşan hesapları
Hesapları yaklaştı; ama insanlar hâlâ gaflette, aldırmıyorlar. Enbiyâ Sûresi, 21:1 ÜMİT ŞİMŞEK B İR ŞOK verircesine, hayatımızın gerçekleriyle bizi yüz yüze getiren Kur’ân ifadelerinden birini de bu âyette buluyoruz. Âyet topyekûn bir hesaptan söz ediyor. Ve bu hesabın pek yakın olduğunu ve yaklaşmaya devam ettiğini bildiriyor. Fakat insanlığın haline, kendi halimize bakıyoruz: Umursayan yok. Herkes gaflette, vurdumduymazlık içinde. Nereden gelip nereye gittiğini kimse düşünmüyor. Yarın ne olacağını bilen yok, ama bunu düşü…
Dünya malıyla şımaranların sonu
İnkâr edenlere gelince, Allah’ın azabından kurtulmak için onlar ne mallarından bir fayda görürler, ne evlâtlarından. Onlar ateş ehlidir; orada sürekli kalacaklardır. Onların bu dünya hayatında harcadıkları şeyin durumu, kendilerine yazık etmiş bir topluluğun ekinine isabet ederek onu telef eden gürültülü ve dondurucu bir rüzgâra benzer. Aslında onlara Allah haksızlık etmemiştir, onlar kendi kendilerine yazık edip duruyorlar. Âl-i İmrân, 3:116-117 İ nkâr ve isyan ehlinin neye güvenerek Âlemlerin Rabbine karşı geldiği konusu, 178’inc…
Ters Piramit: Giriş paragrafı - 4
ÜMİT ŞİMŞEK G enel olarak, etken fiiller edilgen fiile tercih edilmelidir. Ancak edilgen fiillerin de kullanılacağı yerler vardır. Etken fiiller, olayı doğrudan ve daha anlaşılır bir şekilde anlatırlar, eylemi yapan şeye / kişiye dikkati çekerler; bu bakımdan genellikle daha etkilidirler. Freni patlayan beton mikseri evin yatak odasına daldı. İsrail Kudüslü 138 aileyi daha evsiz bırakacak. Bazan olayın faili değil, nesnesi önem taşıyabilir; yahut dikkati nesneye çekmek veya nesnenin mağduriyetini vurgulamak isteyebilirsiniz. Bu dur…
Ters Piramit: Giriş paragrafı - 3
ÜMİT ŞİMŞEK S adece giriş paragrafı için geçerli bir kural: Haberin konusu birisinin söylediği bir söz ise – meselâ bir açıklama, konuşma, beyanat, bildiri gibi – “dedi” fiilini mümkün olduğu kadar kullanmamaya bakın. Onun yerine “meydan okudu / açıkladı / müjdeledi / bombaladı / inkâr etti” gibi fiiller cümleyi daha canlı ve etkili kılacaktır. Ancak bu kaideyi haberin bütününde kullanmaya devam etmenin ve her nakil cümlesini “dedi” yerine başka bir fiille bitirmeye çalışmanın, ifadeyi yapmacık hale getirme potansiyeli vardır. Genel…
Ters Piramit: Giriş paragrafı - 2
ÜMİT ŞİMŞEK G iriş paragrafı ile ilgili olarak dikkate alınması gereken başlıca hususlar: Sadece giriş paragrafında değil, haberin hiçbir bölümünde hüküm bildiren cümle kullanmayın . Daha doğrusu, siz hüküm vermeyin. Kendi görüş ve yorumlarınızı başta yazı türlerinde dile getirebilirsiniz; haber ise, olup bitenleri olduğu gibi okuyucuya aktaran bir yazı türüdür. “Sürekli yaz saati uygulaması kaldırılmalıdır” veya “yanlıştır, hatâlıdır” gibi ifadeler bir haber cümlesi olamaz, ancak yorum türünden yazılarda, yazarın kendi kanaati olarak …
Cemaatten kopmamak
PROF. DR. İSMAİL LÜTFİ ÇAKAN Günün acı gerçeği G eçtiğimiz günlerde bir grup müslüman ile ümmet olma bilinci üzerine sohbet edip dertleştik. Mevcut dini yapıların, istemeden de olsa gözle görülür bir farklılaşma, birbirleriyle ilişkilerinde derinden derine bir kopma yaşadıklarını dostça tespit ettik. Oysa bu yapıların önderleri dışında müştereklerinin ve mukaddeslerinin büyük ölçüde aynı olduğunu, aralarında sadece uygulama ve söylem yönünden farklılıklar bulunduğunu, bunun da normal kabul edilebileceğini paylaştık. Ne var ki, bu tabiiliğe ra…
Ehl-i Kitap içinde bir "ümmet-i kaime"
E hl-i Kitap kaynaklı tehlikelere karşı bizi tekrar tekrar uyaran Kur’ân-ı Kerim, onların içinde imanlı ve dürüst kimselerin bulunduğunu da hatırlatmadan geçmiyor. Kur’an Buluşmalarının 177’nci bölümünde okuduğumuz âyetler de bu yönde hatırlatmalar içeriyordu. Kur’ân-ı Kerim, gerek Yahudilerden, gerekse Hıristiyanlardan iman eden ve sadece iman etmekle de kalmayıp iyiliği yaymak ve kötülükten sakındırmak için gayret harcayan ve hayır işlemek için birbiriyle yarışan kimselerin de bulunduğunu bildiriyor ve onların işleyeceği hiçbir iyiliğin karş…
Ters Piramit: Giriş paragrafı – 1
ÜMİT ŞİMŞEK Giriş H aberin girişi, 5N 1K’nın en önemli unsurlarını içine alan bir paragraftır. Esas itibarıyla tek bir cümle olması gerekmiyor ise de, zamanımızın okuma alışkanlıkları ve dikkat dağıtan unsurlar dikkate alındığında, bir haber metninin paragraflarını, özellikle ilk paragraflarını birer cümle olarak düşünmek daha doğru olacaktır. Bu itibarla, “giriş paragrafı” dediğimiz zaman, nadir istisnalar dışında bu “giriş cümlesi” olarak anlaşılmalıdır. “Giriş cümlesi ne kadar uzun olmalı?” sorusuna verilebilecek kesin bir cevap y…
Ters Piramit modeli - 1
ÜMİT ŞİMŞEK T ers Piramit, haber yazımında kullanılan yegâne model değilse de, en eski ve en yaygın şekilde kullanılan modeldir. Gazeteciliğin geçirdiği evreler, bu modelin geçerliliğini hiçbir zaman eskitmemiştir. Bu modelde, haberin özünü teşkil eden, bir başka deyişle haberi haber yapan unsurlar 5N 1K sorularını cevaplandıracak şekilde haberin başında verilir; bunu da gittikçe azalan önem sırasına göre haberin ayrıntıları takip eder. Ters Piramit modelinin ortaya çıkışı hakkında çeşitli rivayetler vardır. Bunlardan en yaygın ola…
İsrail'in itibar notu: zillet ve meskenet
İsrail’in sırtını ABD’ye dayamak suretiyle giriştiği taşkınlıkların arkasında yatan “zillet ve meskenet” damgası, geçen haftaki Kur’an Buluşmasının gündemiydi. Konumuz olan Âl-i İmrân sûresinin 112’nci âyeti, , Yahudilerin kıyamete kadar yakalarını bırakmayacak olan âkıbetlerini “zillet, meskenet ve Allah’ın gazabı” olarak haber veriyor ve bu âkıbetten ancak “Allah’tan veya insanlardan bir ahid almak şartıyla” kurtulabileceklerini bildiriyordu. Bugünkü Yahudi taşkınlıklarının arkasında yatan şey de başta ABD olmak üzere Batılı ülkeler…
Haberin unsurları: 5N 1K - 4
ÜMİT ŞİMŞEK Niçin? Bazı haberlerde bu soru pek az önem taşıyabilir veya hiç önemli olmayabilir: İstanbul’un yüksek kesimlerinde bu akşama doğru kar yağışı bekleniyor. Facebook, hesaplarından yüzde 13’ünün sahte olduğunu açıkladı. Bazı vak’alarda da olaya haber niteliği kazandıran en önemli unsur ve unsurlardan biri olabilir ve duruma göre haberin ilk paragrafında da yer alabilir: İrlandalı müzisyen ve insan hakları savunucusu Bob Geldof, Myanmar’da Müslümanların maruz kaldığı zulüm sebebiyle, özgürlük ödülünü iade etti. Çin, …
Haberin unsurları: 5N 1K - 3
ÜMİT ŞİMŞEK Ne zaman? Haberin unsurlarından olmakla birlikte, bazı istisnalar dışında, ilk paragrafta yer alması gerekmez. İstisnalar ise, doğrudan doğruya “ne zaman?” sorusunu cevaplandırmaya yönelik bir haber için söz konusudur: İlçe Seçim Kurullarına itiraz süresi bu akşam sona eriyor. Gazete, radyo ve televizyonlarda izlediğimiz haberlerde geçen “bugün, yarın, gelecek hafta” gibi zaman bildiren ifadelerin normal olarak bir yanlış anlamaya yol açması beklenmez. Ancak internet medyasında durum böyle değildir. Bir yandan, çeşitli …
Ehl-i Kitabın salih kulları
U zunca bir müddettir Âl-i İmrân sûresinin Yahudi ve Hıristiyanlarla ilgili uyarılarını okuyor ve anlamaya çalışıyoruz. Bu defa ise Kur’ân-ı Kerim bir istisna bahsi açıyor: Yahudi ve Hıristiyanlar içinde “ümmet-i kaime” adını verdiği salih kullardan bahsediyor, onları övüyor ve onların ödüllerinden hiçbir şeyin eksik bırakılmayacağını müjdeliyor. Yarınki (16 Aralık Cumartesi) 177’nci Kur’an Buluşmasında, Âl-i İmrân sûresinin 113-115’inci âyetlerini okuyoruz. UTESAV organizasyonuyla MÜSİAD’ın Sütlüce’deki genel merkezinde gerçekleşen Kur’an Bul…
Haberin unsurları: 5N 1K - 2
ÜMİT ŞİMŞEK Ne? / ne oldu? – kim NE yaptı? B ir olayı haber yapan unsur budur. Yerine göre, 5N 1K’nın diğer unsurlarından vazgeçilebilir. Fakat “Ne oldu?” sorusunun cevabını veremiyorsanız, ortada yazılacak bir haber yok demektir. Aynı sebepten, “Ne?” unsurunun haber içindeki yerinin, giriş paragrafı olması gerekir. Okuyucu, daha daha ilk cümlede, habere konu teşkil eden olayın – bir başka deyişle, haberin – ne olduğunu net bir şekilde anlayabilmelidir. İlk cümle, haberin en önemli kısmıdır. Bu cümle, okuyucuyu yakalamak ve yazının d…
Haberin unsurları: 5N 1K - 1
ÜMİT ŞİMŞEK “H aber nedir?” sorusu, bakış açısına göre, çok farklı şekillerde cevaplandırılabilir. Bir ölüm haberi, ölenin yakınları için günün en önemli haberini teşkil ederken, eğer ölen kişi ünlü birisi değilse, başkaları için hiçbir anlam taşımayabilir. Dünya görüşü, ilgi ve merak alanları gibi sebeplerle de kişilerin haber değeri verdikleri hadiseler değişiklik gösterir. Bütün bu farklılıklara rağmen, bütün haberlerin birleştikleri ortak özellikler de vardır. Eğer bir olay medyada şu veya bu şekilde yayınlanacaksa, ondan bazı şart…
Kur'an bu ümmete neler vaad ediyor?
Onlar size sıkıntıdan başka bir zarar veremezler. Sizinle savaşacak olsalar bile arkalarını dönüp kaçarlar; sonra kimseden yardım da görmezler. Âl-i İmrân, 3:111 K ur’ân’da “insanlar için çıkarılmış en hayırlı ümmet” olarak nitelenen İslâm ümmetine Allah’ın vaad ettiği bazı üstünlükler, 175’inci Kuran Buluşmasının konusu idi: Yahudi ve Hıristiyanlar, bu ümmete zarar veremezler. Onların vereceği zarar ancak sıkıntıdan ibaret kalır, daha ötesine geçemez. Onlar bu ümmetle savaşamazlar. Savaşacak olsalar dahi arkalarını dönüp kaçarlar. Sonra da ne…
Kadınlar camiye
BÜŞRA KARACA B ir kaç gün önce Sema hanım’ın Kadınların çalışmasıyla ilgili yazısının altındaki yorumları okurken arada kısaca geçen kadının camiye gitmesi konusuna gözüm takıldı. Bu konu daha önce sitede tartışıldı yazıyordu. Yıllardır benim için çok mühim olan, Diyanet gündeme getirmeden önce de kalbimde sızısını hissettiğim bu konudaki fikirleri merak ettim. Neden kadınlar olarak AVM’de, çarşıda, vapurda, okulda, üniversitede, restoranda, piknikte, markette her yerde varız da camide yokuz, cuma namazından bayram namazından mahrum…
Hatırlanmak istenmeyen örnekler
Muhammed Gazalî’nin “İşlerini kadınlara bırakan milletler mahvolur” meâlindeki hadisin bazıları tarafından yanlış yorumlandığına dair beyanlarını bir önceki bölümde nakletmiştik. Gazalî’nin bu görüşünü destekleyen örneklere devam ediyoruz: KENAN DEMİRTAŞ – VI – SEBE’ KRALİÇESİ Kadının yöneticiliği konusunda bugün pek çok kimsenin hatırlamak istemediği başka deliller de var ve bunlardan birisi, belki de en önemlisi, Kur’ân’da yer alıyor: Sebe Melikesi Belkıs örneği. İşte bu konuda da Muhammed Gazalî’nin söyleyecekleri var: “Resul…
